Meegemaakt: aardbeving in de Alpen

Eind januari/begin februari vertoefde ik voor mijn traditionele familievakantie een weekje in het Montafon, toen in de nacht van 1 februari rond kwart voor drie de wereld ineens begon te trillen. In eerste instantie weet je niet goed wat je ervan moet denken: wie staat er aan mijn bed te schudden? Rijdt er een zware vrachtwagen voorbij? Kijkend uit het raam blijkt dat je niet de enige bent die iets gevoeld heeft: overal in het dorp zijn mensen wakker geworden en worden lampen aangedaan, waardoor je al snel tot de conclusie komt dat het iets anders moet zijn. Maar een aardbeving? In de Alpen? De volgende ochtend wordt met behulp van Google een stuk meer duidelijk: het was een echte aardbeving. Best interessant, aangezien ik altijd al nieuwsgierig was naar hoe zoiets nu voelde. Het riep bij mij echter wel meteen de vraag op wat dit betekende voor onze skidag. Is er geen schade en zijn de liften eigenlijk wel open? En wordt de lawinesituatie niet gevaarlijk als de hele berg ineens begint te schudden?

De aardbeving van 1 februari

De aardbeving die het Montafon op 1 februari trof had een kracht van 3.9 op de schaal van Richter volgens de Oostenrijkse seismologische dienst (onderdeel van de ZAMG). Het epicentrum van de beving lag op zo’n 7 kilometer diepte onder het dorpje Dalaas in het Klostertal. Dat verklaart direct waarom hij in het Montafon zo goed voelbaar was, hemelsbreed is de afstand Schruns-Dalaas namelijk maar zo’n 10 kilometer. De geringe diepte en toch relatief grote magnitude van deze beving heeft ervoor gezorgd dat hij tot in de verre omtrek voelbaar was. Zo zijn er meldingen uit de rest van Vorarlberg, Tirol, Liechtenstein en het Duitse Oberstdorf in de Allgäu. Deze beving stond echter niet op zichzelf, hij blijkt onderdeel te zijn geweest van een serie van in totaal vijf aardbevingen in de eerste twee maanden van 2018. Al deze bevingen hadden een kracht van tussen de 1,1 en 3,9 op de schaal van Richter, waarbij twee bevingen kort na elkaar (die van 17 januari en die van 1 februari) een magnitude hadden van 3,9. Dat klinkt alsof Vorarlberg nu ineens een gevaarlijk aardbevingsgebied is, het is echter heel gebruikelijk dat aardbevingen gepaard gaan met voor- of naschokken. Dat geldt niet alleen voor Vorarlberg: in de gehele Alpen blijken aardbevingen en voor- en naschokken helemaal niet ongewoon te zijn.

Dit is een kaartje met de geregistreerde aardbevingen in februari 2018, afkomstig van ZAMG Geophysik. De gele stip is die van 1 februari.

De Alpen als aardbevingsgebied

Zelf had ik er nog niet echt bij stilgestaan, maar op zich is het niet onlogisch dat er in de Alpen aardbevingen voorkomen. Een gebergte ontstaat immers door twee aardplaten die tegen elkaar aangedrukt worden, in dit geval Italië tegen de rest van Europa. Op dit punt wordt de aardkorst omhoog geduwd en ontstaan bergen. Dit proces is miljoenen jaren geleden gestart en is nog steeds gaande, waardoor de platen rond de breuklijnen af en toe langs elkaar schuren met aardbevingen tot gevolg. Dat aardbevingen in de Alpen niet uitzonderlijk zijn, blijkt ook uit de cijfers. Zo worden er volgens de Oostenrijkse seismologische dienst jaarlijks zo’n 40 aardbevingen gevoeld in Oostenrijk, terwijl men in Zwitserland komt op 10 tot 20 voelbare aardschokken per jaar. Daarbij gaat men uit van een magnitude van 2.5 en hoger als grens van wat voelbaar is.

Aardbevingen die echt serieuze schade opleveren zijn (gelukkig) zeldzaam in de Alpen: in Zwitserland gaat het om eens in de 8 tot 15 jaar een beving van meer dan 5 op de schaal van Richter, terwijl aardbevingen hoger dan 6 op de schaal van Richter maar eens in de 50 tot 150 jaar voorkomen. Wanneer je echter alle seismische activiteit (dus ook zeer kleine bevingen) meetelt, kom je in Zwitserland en de aangrenzende regio’s uit op zo’n 1000 tot 1500 (!) aardbevingen per jaar. De Alpen zijn dus zeker wel een seismisch actief gebied en hoewel de aardschokken in de Alpen meestal niet heel zwaar zijn, kunnen veel kleine bevingen ook behoorlijke schade aanrichten. Iets waar de aardbevingen in Groningen het bewijs van zijn. Verzakte huizen en scheuren in muren komen ook in de Alpen zo nu en dan voor. Maar wat gebeurt er bijvoorbeeld met een stoeltjeslift of gondel als de aarde ineens begint te schudden? En hoe zit dat met sneeuwdek dat instabiel kan raken?

Liften

Om een antwoord te krijgen op deze vragen, heb ik contact gezocht met de bekende Oostenrijkse liftfabrikant Doppelmayr en met de Lawinedienst Vorarlberg. Liftfabrikant Doppelmayr geeft aan dat liften aardbevingsbestendig gemaakt kunnen worden als dat nodig is. Welke maatregelen er dan precies genomen worden bestempelen zij als ‘internal company knowhow’ en wil men uit concurrentieoverwegingen niet delen. Maar gezien het feit dat Doppelmayr overal ter wereld, ook in echte aardbevingsgebieden, liften bouwt, is het goed voor te stellen dat men technische oplossingen heeft bedacht om met deze dreiging om te gaan. Men geeft daarnaast aan dat liften nauwkeurig geïnspecteerd worden na een aardbeving om te zorgen dat mensen veilig naar boven of beneden worden getransporteerd.

Lawines

Dat het gevaar van aardbevingen voor lawines ook niet onderschat moet worden, bevestigt de Lawinedienst Vorarlberg. Het is volgens hen zeker mogelijk dat een aardbeving er bij een instabiel sneeuwdek voor kan zorgen dat er een lawine afgaat. Bij een zeer instabiele lawinesituatie en een sterke aardbeving wordt de situatie snel gevaarlijker en zijn er meerdere grotere lawines mogelijk. Dat aardbevingen lawines kunnen triggeren blijkt ook uit verschillende studies die hiernaar gedaan zijn, zowel in Zwitserland als in Japan. Gelukkig hebben de lawinediensten dit gevaar in de gaten en de nemen ze de noodzakelijke maatregelen om de bergen veilig te houden, zowel voor de bergbewoners als voor wintersporters.

Aardbevingen

Aardbevingen komen dus best vaak voor in de Alpen, waarbij het gelukkig meestal bij kleine en lichte bevingen blijft. Deze kleine aardschokken zijn echter niet helemaal vrij van gevaar, aangezien een ze toch kunnen zorgen voor schade aan gebouwen, liften, en het sneeuwdek kunnen lostrillen. Je moet er niet aan denken wat er had kunnen gebeuren als een beving als die van 1 februari een maand eerder had plaatsgevonden, toen de lawinesituatie in de Alpen bijzonder kritisch was. Gezien het aantal aardbevingen wat ieder jaar gevoeld wordt, is de kans best wel aanwezig dat je een keer een aardbeving zult meemaken als je op wintersport bent. Ik hoop eerlijk gezegd dat dat ook voor mij geldt, aangezien deze eerste keer me door iets teveel sponsoring van de firma Egger niet helemaal is bijgebleven…

Bronnen:
Zentralanstalt für Meteorologie und Geodynamik (ZAMG)
Schweizerischer Erdbebendienst (SED)
http://arc.lib.montana.edu/snow-science/objects/ISSW13_paper_P1-41.pdf
file:///C:/Users/Ultra%205/Downloads/ISSW13_paper_O4-08.pdf