Sneeuwkanonnen: soorten, merken en verschillen

Sneeuwkanonnen zijn niet meer weg te denken uit de Alpen en inmiddels cruciaal voor de wintersport. Kunstsneeuw moet het seizoen veiligstellen, zeker voor de lagergelegen skigebieden. Maar ook voor populaire hooggelegen gebieden zijn sneeuwkanonnen onmisbaar, vooral vanwege de toegenomen drukte. Er zijn dan ook bijna geen skigebieden meer te vinden in de Alpen zónder sneeuwkanonnen). Sneeuwkanonnen kunnen daarom met recht ‘de redders van je wintersportvakantie’ genoemd worden, waardoor het hoog tijd wordt om deze belangrijke apparaten eens nader onder de loep te nemen.

Soorten sneeuwkanonnen

Er zijn meerdere systemen maar er is een gezamenlijke eigenschap, en dat is dat kunstsneeuw (ook wel ‘technische sneeuw’ genoemd) pas gemaakt kan worden bij een bepaalde temperatuur en luchtvochtigheid. Waar er bij een hoge luchtvochtigheid lage temperaturen nodig zijn, kan bij een lage luchtvochtigheid zelfs bij een luchttemperatuur boven het vriespunt sneeuw gemaakt worden. Sneeuwkanonnen zijn er in meerdere varianten, die verschillen in de manier waarop ze werken.

Zo zijn er de daadwerkelijke ‘kanonnen’, de apparaten met een dikke ronde buis waar via een ventilator sneeuw uitgeblazen wordt.

Maar er zijn ook zogenoemde sneeuwlanzen. Dit zijn lange dunne aluminium buizen die langs de piste staan en de kunstsneeuw verspreiden. Beide werken volgens het principe van het vernevelen van water dat, wanneer de buitenlucht koud genoeg is, bevriest en als sneeuw (feitelijk ijs) op de piste belandt.

Voor- en nadelen per type

Elk van deze systemen heeft zo zijn voor- en nadelen. Waar de sneeuwkanonnen mobiel kunnen zijn, zijn lanzen dat meestal niet. De sneeuwkanonnen kunnen bijvoorbeeld achterop een pistenbully gezet worden en op die manier sneeuw maken op de plekken waar dat het hardst nodig is (mits daar een aansluiting is). Sneeuwlanzen staan stationair op dezelfde plek waardoor dit besneeuwingssysteem wordt gekenmerkt door de lange rij ‘lantaarnpalen’ langs de piste. In beide gevallen geldt dat de geproduceerde sneeuw nog moet worden ‘uitgereden’ door de pistenbully’s, maar de sneeuw kan bij kanonnen dus veel preciezer op de plek waar het nodig is worden geproduceerd.

De systemen verschillen ook wanneer het gaat om de sneeuwproductie zelf. Bij het produceren van sneeuw maken sneeuwkanonnen gebruik van een ventilator om de sneeuw weg te blazen, terwijl sneeuwlanzen gebruik maken van de zwaartekracht om de sneeuw te verspreiden. De hoogte van de aluminiumbuis zorgt ervoor dat het vernevelde water als sneeuw naar beneden kan dwarrelen. Dit zorgt echter wel voor een grotere windgevoeligheid, wat gecombineerd met het feit dat ze niet mobiel zijn, zorgt voor een beperktere inzetbaarheid. Daar staat tegenover dat sneeuwlanzen een stuk goedkoper zijn in aanschaf, onderhoud en energieverbruik.

Infrastructuur voor sneeuwkanonnen

Naast de apparaten zelf moet er voor het kunstmatig besneeuwen van pistes nog veel andere infrastructuur worden aangelegd waar je als wintersporter niet zoveel van merkt. Denk alleen al aan het water dat de sneeuwkanonnen (we gebruiken deze naam even als containerbegrip) voor het vernevelen. Dat moet ergens vandaan komen en op de een of andere manier bij de sneeuwkanonnen terechtkomen. Voor de watervoorziening bouwen skigebieden grote opslagmeren in de bergen, waarin water uit rivieren en beken in het dal wordt opgeslagen. Om deze meren op hoogte te vullen, zijn grote pompstations nodig. Via vele kilometers aan ingegraven leidingen wordt het water, als het via koeltorens op de juiste temperatuur (net boven het vriespunt) gebracht is, vervolgens naar de sneeuwkanonnen gepompt, waar het verneveld als sneeuw op de berg belandt. Het aanleggen van al deze infrastructuur kost vele miljoenen, wat het uitbreiden van de kunstsneeuwinstallaties in een skigebied tot een kostbare aangelegenheid maakt.

Bekendste fabrikanten

Het aanleggen van kunstmatige sneeuwinstallaties doen skigebieden niet zelf, hiervoor schakelen zij gespecialiseerde bedrijven in. Er zijn een aantal grote spelers actief op de kunstsneeuwmarkt, die zich proberen te onderscheiden door hun karakteristieke kleur. We hebben het dan over bedrijven als de Zuid-Tiroolse marktleiders TechnoAlpin (geel) en Demaclenko (blauw en soms rood), SUFAG (groen) uit Oostenrijk (nu in Franse handen) en het nieuwe Supersnow (oranje en blauw) uit Polen. Al deze bedrijven maken niet alleen sneeuwkanonnen en sneeuwlanzen; ze bieden skigebieden een totaaloplossing door ook alle hierboven genoemde infrastructuur aan te leggen en de benodigde bedieningssoftware te leveren.

Kunstsneeuw bij plusgraden

Kunstsneeuw is al jaren onmisbaar voor de meeste skigebieden. Het aantal sneeuwkanonnen en het percentage besneeuwd oppervlak in de Alpen en neemt nog steeds toe. We zien echter steeds vaker dat niet het ontbreken van neerslag het probleem is maar de temperatuur. Om met het gebrek aan kou om te gaan wordt ingezet op nieuwe manieren van kunstsneeuw produceren.

IDE Snowmaker

Een jaar of tien geleden werd de Snowmaker geïntroduceerd door het Israëlische bedrijf IDE Technologies, wereldwijd een grote speler op het gebied van ontziltingsinstallaties. Dit apparaat was bedoeld voor de koeling van goudmijnen in Zuid-Afrika, maar leverde als bijproduct sneeuw op, ook bij temperaturen boven nul. Door water in een vacuüm getrokken ruimte te pompen, verdampt een klein deel ervan, terwijl het overige water bevriest tot een water-sneeuw mengsel. Wanneer vervolgens het water van de sneeuw wordt gescheiden, blijven de sneeuwkristallen over. Op deze manier sneeuw maken werkt zelfs bij +30 graden Celsius. Dat is echter zowel economisch als ecologisch niet haalbaar.

Varianten op de Snowmaker

De afgelopen jaren hebben de eerder genoemde producenten van kunstsneeuwinstallaties dit principe ook opgepikt en de meesten beschikken inmiddels over een eigen variant op dit systeem. Zo heeft TechnoAlpin de Snowfactory, noemt Demaclenko het Snow4Ever en kun je bij Supersnow terecht voor All Weather Snow (AWS). Al deze systemen werken volgens hetzelfde principe, wat een doorontwikkeling is van dat van de Snowmaker: in plaats van het water in een vacuüm te pompen om het snel af te koelen en tot sneeuw te laten kristalliseren, wordt nu gebruik gemaakt van water dat door een warmtewisselaar gekoeld wordt tot onder het vriespunt, wat dan vervolgens in een afgesloten ruimte tot sneeuw kristalliseert. Het eindresultaat is echter in alle gevallen hetzelfde: de productie van echte sneeuw, bij temperaturen (ruim) boven het vriespunt.

In de praktijk zijn dit soort klimaatonafhankelijke kunstsneeuwinstallaties vooral handig als de temperatuur rond het vriespunt ligt. Temperaturen waarbij het net te warm is voor reguliere kunstsneeuwproductie, maar nog niet zo warm dat de geproduceerde sneeuw weer smelt voordat iemand erop heeft kunnen skiën. Het systeem is dus vooralsnog geen vervanger van de reguliere sneeuwkanonnen, maar meer een aanvulling erop. Bijvoorbeeld om zwakke plekken op sommige pistes aan te pakken, of om sneeuw te creëren voor speciale evenementen, bijvoorbeeld in steden. Vooral de kosten vormen een probleem: niet alleen is de investering in dit soort apparaten veel groter dan bij reguliere sneeuwkanonnen, ook kost het produceren van de sneeuw ongeveer zes keer zoveel. Dit maakt het (nog) niet rendabel voor massaproductie, waardoor investeringen in de reguliere kunstsneeuwinstallaties nodig blijven.

De toekomst van kunstsneeuw?

Op dit moment zijn sneeuwkanonnen in veel gevallen de redders van onze wintersportvakantie van het vroege voorseizoen tot het voorjaar. Zonder deze machines zouden pistes een stuk eerder gesloten moeten worden en zouden de skimogelijkheden ernstig worden ingeperkt. Zoals we deze winter zagen is de voor kunstsneeuwproductie vereiste kou echter niet altijd een zekerheid, zeker vroeg in het seizoen. Daarom wordt ook gekeken naar andere manieren om de wintersporter toch witte pistes te kunnen bieden. Dat kan snowfarming zijn. Dit is het bewaren van sneeuw van het voorgaande seizoen.

Maar het kunnen dus ook klimaatonafhankelijke kunstsneeuwinstallaties zijn, zoals hierboven beschreven. Vanwege de schaalgrootte en de kosten moet dit vooral nog als aanvulling worden gezien op de reguliere kunstsneeuwsystemen, maar bij dalende productiekosten en een verder stijgende temperatuur kan dit zomaar veranderen. Er komt een moment dat de kosten van dit type kunstsneeuw gaan opwegen tegen de opbrengsten, een scenario dat voor laaggelegen gebieden helaas niet meer ver in de toekomst lijkt te liggen. Je kunt je echter afvragen of deze ‘onnatuurlijke’ productie van sneeuw op grote schaal wel wenselijk is.

Wat vinden jullie, moeten skigebieden koste wat kost zorgen voor sneeuw op de pistes en skizekerheid, of moeten we op een gegeven voor lief nemen dat skiën op lagergelegen pistes minder of misschien helemaal niet meer mogelijk is?

Lees meer:

• Hoe wordt kunstsneeuw gemaakt?
• Zo wordt kunstsneeuw gemaakt in Ischgl
• Wat is snowfarming?
• Is duurzaam wintersporten een utopie?