Terugblik winter 2023/2024: zacht en sneeuwarm, behalve in het hooggebergte

Je herinnert je waarschijnlijk nog wel hoe geweldig de winter 2023/2024 begon, met lage temperaturen en heel veel sneeuw begin december. Maar nog in diezelfde maand had de winter zijn kruit al bijna verschoten. Er volgde een winter die op veel plaatsen de warmste in de meetgeschiedenis zou worden. We blikken terug op hoe het zover kon komen en op de uitzonderingen die er gelukkig ook waren.

Winter van warmterecords

De Alpenwinter 2023/2024 was vooral een extreme winter in termen van warmte. Oostenrijk had de warmste februari en de op een na warmste winter in de 257-jarige meetgeschiedenis. In Zwitserland was zowel februari als de gehele winter nooit eerder zo warm, althans niet sinds het begin van de metingen in 1864 en ook in het Italiaanse Zuid-Tirol breekt deze winter een nieuw warmterecord. Sinds de metingen hier begonnen in 1850 was een winter in de hoofdstad Bozen (Bolzano) niet eerder zo warm als dit jaar. Daarmee werd de vorige recordwinter van 2006/07 nipt overtroffen. Deze afbeelding met de temperatuurafwijking ten opzichte van het langjarig gemiddelde in Innsbruck zegt genoeg:

Extreme verschillen tussen hoog en laag

De wind kwam deze winter vaak uit het westen tot zuidwesten, waarmee hele zachte en vochtige lucht werd aangevoerd. Die luchtstroming deed de wintersport geen goed, maar er waren ook uitzonderingen. Doordat er veel neerslag viel, kregen de hogere skigebieden heel veel sneeuw. Het bleef daar koud genoeg om het niet te laten regenen, waardoor het sneeuwdek alsmaar dikker werd. Hierdoor traden er extreme verschillen op in sneeuwhoogte (en sneeuwcondities) tussen hoge en lagere skigebieden. Beneden de 1500-1800 meter viel vaak regen en was het vaker groen dan wit; direct daarboven lag juist (veel) meer sneeuw dan gemiddeld. Over het algemeen maakte het daarbij weinig uit aan welke kant van de Alpen je zat, het beeld was vrij uniform al was het verloop van de winter per regio wel verschillend.

November-begin december: vroeg winteroffensief

Na een zonnige, warme start van de herfst sloeg de wisselvalligheid eind oktober toe. De ene na de andere herfstdepressie vuurde zijn pijlen op de Alpen af, waardoor er begin november in het hooggebergte al een dik pak sneeuw lag. Ook in de hele maand november sneeuwde het (regelmatig en veel), maar omdat het vrij zacht bleef was de sneeuw grotendeels voor de hogere gebieden. Niks mis mee natuurlijk, de winter moest immers nog beginnen en de skigebieden waren nog niet open. Terwijl het sneeuwdek hogerop alleen maar dikker werd, konden de skigebieden in de koelere fasen tussendoor voldoende kunstsneeuw spuiten. So far so good.

Zeker toen er op 1 en 2 december, precies met de start van de meteorologische winter, een gigantische dump viel tot in de dalen. Bijna het hele Alpengebied profiteerde mee waardoor het seizoen niet meer kapot leek te kunnen. Deze dump bracht zo’n 30-50 centimeter in de dalen en hogerop nog veel meer. Zelfs de Zuid-Duitse miljoenenstad München kreeg 44 cm sneeuw. De luchthaven hier moest tijdelijk worden gesloten, net als die in Innsbruck en het Kleinwalsertal was van de buitenwereld afgesloten.

Begin december: in de buurt van recordhoeveelheden

Op 4 december lag er bij het meetpunt van het Franse Ecrins-massief op 2940 meter bijna 2,7 meter sneeuw, een record sinds het begin van de metingen in 1983. Op de Pitztaler Gletscher (meetpunt op 2837m) in Oostenrijk lag bijna 2,2 meter. Slechts een keer eerder in de meetgeschiedenis (sinds 1991) lag er meer sneeuw zo vroeg in het seizoen. Naarmate december vorderde bleef de sneeuw vallen en bleven de sneeuwhoogtes in het hooggebergte extreem voor de tijd van het jaar, vooral aan de west- en noordkant van de Alpen. Skigebieden boven de 1500-1800 meter hadden medio december veel meer sneeuw liggen dan normaal in deze tijd van het jaar.

Medio december: het kwakkelen begint

Hoe anders was het in de lager gelegen gebieden. Tot 10 december was er nog niks aan de hand. Er lag veel sneeuw en het was vrij koud waardoor de sneeuwkanonnen een flinke buffer kunstsneeuw hadden aangelegd, maar toen kwam er belangrijk zachter weer aan en het begon te regenen. Het sneeuwdek in de dalen kreeg een flinke knauw maar overall bleven de skicondities meer dan goed. Kijk maar eens terug naar deze live-update uit SkiWelt Wilder Kaiser - Brixental van 20 december.

Vlak voor de kerst kwam er een tweede warmte-offensief, het beroemde Weihnachtstauwetter diende zich aan. Dit gaf aan de noordkant van de Alpen veel regen, maar boven de 1500 meter opnieuw een vers pak sneeuw waardoor de kerstvakantie op iets grotere hoogte geweldig van start ging. Ook omdat de zon de eerste week volop scheen. De tweede week van de kerstvakantie was zacht en wisselvallig en vooral in de Franse Alpen viel er regelmatig regen.

Januari: koud intermezzo

Na de kerstvakantie brak er een duidelijk koudere fase aan. Eindelijk viel er weer sneeuw in de lagere gebieden en in de tweede week van januari beleefde de hele oostelijke Alpenhelft een droomweek met veel zon en lage temperaturen. Sommigen zullen zich de beelden van de Hahnenkamm Rennen in Kitzbühel herinneren met een zonnetje en een prachtig winterlandschap. Achteraf zou de periode 8 t/m 20 januari een van de mooiste zijn die het seizoen 2023/2024 in petto had. Ook was het een van de weinige winterse intermezzo’s deze winter.

Vanaf medio januari: zeer zacht, hogerop meer sneeuw

In de westelijke Alpen ging het half januari alweer mis met regen tot op 1800-2000 meter hoogte. Het was de voorbode van een nieuwe zeer zachte fase die eigenlijk tot half april heeft geduurd. Er viel volop neerslag waardoor de dalen groener en groener werden, maar het sneeuwdek boven de 1800-2000 dikker en dikker. Ik haalde de Pitztaler Gletscher al aan. Hier hikten de sneeuwhoogten tot diep in april (wanneer ik dit artikel schrijf) tegen recordniveau aan!

De voorjaarsvakantie was er dan ook een van alles of niets. We hadden toen een aantal live-updates. Rogier schreef over de perfecte condities in Puy Saint Vincent (F) en Eddy had het over heerlijke omstandigheden in Fiss (A). In de wat lagere skigebieden troffen Wouter (Schladming) en ikzelf (Dachstein-West) het duidelijk minder. In de tweede week van de voorjaarsvakantie waren de condities eveneens erg wisselend. Helaas zette het warme weer daarna door, waardoor eind februari de eerste (kleinere) skigebieden al moesten sluiten. Gelukkig hielden de meeste gebieden het nog een aantal weken vol.

Eindspurt voor de Zuid-Alpen

In dit hele verhaal zijn de Zuid-Alpen nog weinig besproken, doordat het weerbeeld niet heel sterk afweek van de rest, behalve dat het hier niet om grote neerslaghoeveelheden tegelijk ging. Bijna de hele winter ontbrak het aan een klassieke südstau situatie, een setting die bekendstaat als dé grote sneeuwbrenger voor de Italiaanse Alpen.

Tot 23 februari. Toen ging het roer om met een verkeersinfarct op de Brenner door zware sneeuwval waardoor vrachtwagens zich vastreden in de sneeuw. Vervolgens kregen de Zuid-Alpen de ene na de andere dump te verwerken. Begin maart raakten zijdalen van de Italiaanse Aosta-vallei ingesneeuwd; hetzelfde gebeurde met het Saastal in Zwitserland en het Franse Bonneval-sur-Arc. Ook de retour d’est was terug van weggeweest. De hele winter hadden we dit fenomeen met zware sneeuwval in de zuidwesthoek van de Alpen nog niet meegemaakt.

Van onweer tot Saharastof en terugkeer van de winter

Ook maart verliep echter zacht waardoor zich regelmatig regen tussen de sneeuwval mengde. Zelfs onweer ontbrak niet in deze eerste lentemaand. Tijdens mijn bezoek aan Val Gardena op 23 maart werd het bergstation van de Seceda getroffen door de bliksem waardoor de pendelbaan niet meer ging. Het enige dat we nog niet gezien hadden was Saharastof, maar dat zou niet lang duren. Begin april sloegen delen van de Alpen geel/bruin uit door het goedje uit de Afrikaanse woestijn. En nu, medio/eind april, als het eigenlijk niet meer hoeft, is het ineens koud en valt er veel sneeuw tot in de dalen. Daarmee is er een einde gekomen aan een bijzonder winterseizoen. De warme en vochtige winterverwachting van diverse modellen in oktober bleek aardig te kloppen.

Op naar de zomer

Ik wil iedereen bedanken voor het volgen van mijn weerberichten, ook voor de vele foto’s die jullie uit de skigebieden gedeeld hebben. Ook Henri bedank ik voor de weerberichten die hij voor rekening nam toen ik zelf in de sneeuw stond. Vanaf nu richten we ons op de zomersite bergsport.nl waar ook nog wat vernieuwingen voor aan zitten te komen. Mochten er tussentijds interessante dingen gebeuren op wintersportgebied, dan kun je die natuurlijk blijven lezen op wintersport.nl/.be. Een fijne zomer!