Skiën op een goudberg

Twaalf uur in de auto voor een Oostenrijks skigebied? Waarom zou je dat doen? Voor het feit dat je straks ongegeneerd kan genieten van sneeuwzekerheid, zonder wachtrijen. Niet vanwege corona maar om het feit dat de Mölltaler Gletscher, onze bestemming, een vergeten parel is. Of liever gezegd goudklomp.

Geen opsmuk

Het wordt al donker als ik met mijn collega Roel het brede Mölltal inrijd. Niet zo gek, het ligt tenslotte onderin Oostenrijk, in de deelstaat Karinthië. Dat betekent dat je net zo lang onderweg bent als naar een Frans skigebied. Verwacht bij aankomst geen hypermodern gondelstation of andere opsmuk zoals bij de Tiroolse concurrenten. We arriveren op een modderig, kaal parkeerterrein omgeven door steile, beboste flanken die niets prijsgeven van de omgeving. Even nietszeggend als het smalle slingerweggetje omhoog vanuit Flattach, het grootste dorp in de buurt. En dat gebrek aan overtuigingskracht is maar goed ook, want daardoor heb je boven het rijk alleen. Alleen de oranje cijfers die op het als parkeergarage vermomde dalstation prijken, doen vermoeden dat je straks op een gletsjer skiet. Het zegt ‘3.150 m’, oftewel sneeuw vanaf de herfst tot in de vroege zomer. Net als de gletsjer van Kaprun destijds, geeft een ondergronds treintje toegang tot het skigebied. Deze Gletscher Express brengt je naar het 2.234 meter hoge Mittelstation waar de eerste pistes beginnen. All aboard!

Gouden bergen beloven

Het gletsjerskigebied ligt op de Schareck, niet te verwarren met de nabijgelegen gelijknamige berg van het skigebied Heiligenblut. Deze is echter zo’n 550 meter lager, wat een hoop verschil maakt in sneeuwzekerheid. Beide behoren tot de Goldberggruppe, een berggroep die op haar beurt een subgroep is van het Hohe Tauerngebergte. De Goldberggruppe strekt zich uit over de deelstaten Karinthië en Salzburg en beslaat naast de twee eerdergenoemde skigebieden ook Rauris, Gastein en Ankogel. Zoals de naam al doet vermoeden, stond de groep bekend om de mijnbouw naar rijke minerale ertsen. De goudkwartsaders werden ongeveer 35 tot 28 miljoen jaar geleden gevormd en mogelijk werd het reeds 4 duizend jaar geleden ontdekt door de mens, getuige opgravingen van een oude bijl uit het Neolithicum. Door de tijd heen heeft dit ‘Tauerngoud’ mensen uit half Europa als een magneet aangetrokken en de ontwikkeling van een bevroren verlaten Alpenlandschap in gang gezet.

Tijdens de 12de eeuw werd het Tauerngoud een van de belangrijkste muntmetalen in het betalingsverkeer tussen de Alpenlanden. In de tweede helft van de 14de eeuw was de gemiddelde jaarlijkse winning 50 kilogram goud. Vooral de goudmijn bij buurman Heiligenblut was lucratief. Obervellach, middenin het Mölltal, werd het epicentrum, aangezien zich hier de hoofdsmelterij bevond. De winning was onder meer de reden dat de aartsbisschoppen van Salzburg een rijk leven konden leiden. Zij beriepen zich namelijk op ‘Bergregal’: het historische eigendomsrecht van onaangeboorde minerale hulpbronnen. Oftewel: ze ontvingen royalty’s uit de mijnbouw. Van de late 15de tot het begin van de 17de eeuw werd Salzburg beschouwd als het meest ertsrijke land van Europa. Zo’n duizend kilo goud kwam uit het gesteente tevoorschijn. Omgerekend naar de huidige goudprijs goed voor zo’n 49 miljoen euro.

Hoger dan de rest

Het contrast met de donkere ondergrondse treintunnel en de felwitte pistes is groot. Mijn ogen tranen. De mijnwerkers moeten dit destijds ook dagelijks hebben meegemaakt. We staan plots in een kaal wit landschap. Geen bomen, enkel rotsen en lappen sneeuw. Dit is waar de pistes eindigen, er gaat geen afdaling verder omlaag richting het dal. De trein missen aan het eind van de dag is dus uit den boze. Wij pakken echter de gondel verder omhoog, naar Panorama Restaurant Eissee (2.800 m). De rode metalen kolos is het hoogste bergrestaurant van het gebied. Verre van rustiek, daarvoor moet je bij de Duisburger Hütte zijn halverwege de afdaling, maar wel praktisch. De ruimte wordt gevuld door een groot zelfbedieningsrestaurant met aan de zonzijde een groot panoramaterras.

Het vormt het hart van het skigebied, met enerzijds de gletsjerpistes van de Schareck en anderzijds de afdalingen onder de Kleinzirknitzscharte. Het pisteaanbod is in balans, bijna net zoveel blauw, rood en zwart. Bovenaan de zespersoonsstoeltjeslift op de Schareck sta je op het hoogste skipunt van Karinthië. Het loont de moeite om even de extra meters omhoog te lopen naar de richel. Van hieruit heb je een van de mooiste panorama’s van dit deel van Oostenrijk. Je kijkt vanuit de Alpenhoofdkam als het ware over heel het land uit. Ook Slovenië en Italië zijn duidelijk zichtbaar. Recht onder mij liggen de pistes van Sportgastein. Vorig jaar gleed ik hier nog over de flanken en leek de plaatselijke piek, de 2.686 meter hoge Kreuzkogel, het summum. Nu kijk ik er als een reus op neer. De afdaling over de gletsjer is eigenlijk een brede aaneenschakeling van parallel lopende pistes. In het midden een imposante rij sneeuwkanonnen – de zonnige situering doet de eeuwige sneeuw blijkbaar geen goed. De pistes liggen er desondanks perfect bij, het is er heerlijk carven. De gletsjerpistes zijn dan ook een geliefde trainingsplek voor internationale skiteams, met name in het voor- en naseizoen.

Verveling op de loer

Het skigebied, of liever gezegd het ruige hoogalpiene terrein ernaast, leent zich ook uitstekend voor toerskiën (gunstig liftpasretourtje verkrijgbaar) en freeriden. Zo zijn er tal van routes voorhanden. De klassieker is de off-pisteafdaling naar Sportgastein, waarna je via de ondergrondse trein naar Mallnitz terugkeert naar deze zijde van de Alpenhoofdkam. Blijf je liever op de pistes, dan kun je op de Mölltaler Gletscher sportief skiën. De kilometervreter heeft hier echter niets te zoeken. Dat kan ook niet met 17 kilometer aan pistes. Het is dus geen gebied voor tochtjes en ook het landschap is eentonig. De vergezichten zijn daartegen indrukwekkend. En je hebt natuurlijk zeeën aan ruimte. Wil je toch meer afwisseling, wat ik me kan voorstellen bij een weekverblijf, dan raad ik je aan om de overkoepelende Skihit skipas aan te schaffen. Deze geeft toegang tot negen skigebieden, waaronder die van de Ankogel, van buurman Mallnitz. Aangezien je toch in het dal moet verblijven qua accommodaties is dit even ver rijden naar het dalstation. Zo overnachten wij in Obervellach, het bruisendste punt in het relatief rustige dal.

Afgekoelde goudkoorts

Begin 17de eeuw werd de mijnbouw steeds minder belangrijk en stond het vaak lange tijd stil. Dit kwam deels door de afname van het goudgehalte in de diepere ertslagen en de komst van goud uit de ‘Nieuwe Wereld’. Daarbovenop vonden nog eens de verwoestende Dertigjarige Oorlog en de veldslagen tegen de Turken plaats, waardoor de financiële middelen om in mijnbouw te investeren uitgeput raakten. De druppel was echter de natuur zelf. De terugkeer van de gletsjers zorgde voor de geleidelijke sluiting van de meeste mijnbouwactiviteiten boven de 2.000 meter hoogte. Tijdens deze Kleine IJstijd werd de ene na de andere mijnput door het uitdijende ijs verzwolgen. Eind 18de eeuw werd de maximale ijsdikte bereikt, sommige tunnels waren bedekt met 100 meter ijs. Pas in de 20ste eeuw was het ijs weer verdwenen.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden de mijnactiviteiten weer kortstondig aangewakkerd, omdat het Derde Rijk haastig op zoek was naar financiële middelen. Al snel bleek dat de mijnbouw niet winstgevend genoeg was. Er zijn vandaag de dag nog grote hoeveelheden edelmetalen aanwezig, maar om die naar boven te halen moet er enorm worden geïnvesteerd in nieuwe faciliteiten en een plek om het afval te lozen. In de jaren tachtig heeft een groot internationaal mijnbouwconcern uit Amerika nog interesse getoond, maar dit is door lokale natuurpartijen verhinderd. Misschien maar goed ook, want voor industriële activiteiten is geen plaats in het grootste beschermde natuurgebied in de Alpen: Nationaal Park Hohe Tauern.

Sonnblick Observatorium

De zon kleurt het landschap langzaam rood als we aan het einde van de dag omlaagglijden. Plots word ik door mijn collega staande gehouden. Of ik mijn telelens tevoorschijn kan halen en de tegenoverliggende bergpiek op de korrel wil nemen. Ik tuur door mijn zoeker en zie een markant pand op een verlaten top. Het complex met de hoge antenne is het Sonnblick Observatorium op de gelijknamige berg. Voor mij een grappig gebouw, voor Roel als weerman zijnde de heilige graal. Hij vertelt mij dat het het hoogstgelegen weerstation van Oostenrijk (3.106 m) is, tevens het hoogstgelegen 365 dagen bemande weerstation van Europa. Sinds de opening in 1886 werd er op slechts vier dagen niet gemeten. Deze standvastigheid leverde enkele records op, zoals in 1905 ’s lands laagste temperatuur ooit gemeten: -37,4 graden Celsius. In 1944 werd er een recordhoogte van 11,9 meter sneeuw afgevinkt. Het wetenschappelijk meteorologisch station werd, op aanraden van de Weense professor Hann, opgericht door gouddelver Ignaz Rojacher, die er enkele mijnen bezat en met zijn vele projecten een impuls aan de regio gaf. Hij installeerde een telefoonsysteem, bracht elektrisch licht, zette een postverbinding op en opende herbergen met accommodaties. Rojacher werd hiermee in feite de eerste toerismepionier van de Goldberggruppe.

Potentiële goudmijn

Vandaag zijn de luide hamers van weleer stilgevallen, de goudzoekers behoren tot het verleden. Tegenwoordig focust de regio zich op wintersport, het witte goud. Logisch, want Oostenrijk kent meer dan 250 skigebieden maar slechts acht gletsjerskigebieden. Je hebt dus een troef in handen. Toch wordt de Mölltaler Gletscher vaak over het hoofd gezien. Misschien omdat het uit de richting ligt? Het maakt zijn unique selling point er niet minder om. De Schultz Gruppe zag die potentie ook. Deze belangrijkste toeristische dienstverlener van Oostenrijk besloot begin jaren tachtig een aandeel te nemen in het skigebied. Er werd geïnvesteerd in nieuwe liften waardoor de capaciteit groeide. Toch had het niet het gewenste effect. In 2019 verkocht de Schultz Gruppe zijn aandelen aan het Slovaakse Tatry Mountain Resorts, dat nu voor de opgave staat om de gletsjer populairder te maken. Of het ooit weer een goudmijntje wordt blijft de vraag. Wie echter de massa wil ontlopen, is er tot die tijd de koning te rijk.