Wat is de Alpenhoofdkam?

Een van de vragen die gesteld werden na mijn artikel over de föhn ging over de Alpenhoofdkam. Waar ligt hij, wat doet hij en waarom is hij zo belangrijk? In het verlengde daarvan rep ik in mijn Alpenweerpraat regelmatig over de noord- en zuidkant van de Alpen, ook wel noord- of zuidalpen genoemd. Het zijn belangrijke begrippen als je de weerberichten goed wil blijven volgen, én om te weten of er op jouw wintersportbestemming sneeuw gaat vallen.

Gevolgen van de Alpenhoofdkam
De Alpenhoofdkam is een aaneengeschakelde keten van hoogste Alpentoppen die van west naar oost dwars over het Alpengebied loopt. Vanaf de Middellandse Zee bij Nice buigt hij over de grens van Frankrijk en Italië af naar het oosten helemaal richting Wenen. Op het plaatje hierboven is de hoofdkam met een gele lijn ingetekend.

Waarom is die Alpenhoofdkam nu zo belangrijk? Het vormt de scheiding tussen het meestal koele noorden en het warmere zuiden. Lucht die richting Alpen stroomt kan niet zomaar het gebergte oversteken. Vochtige lucht wordt door het gebergte gedwongen op te stijgen, koelt af en condenseert. Dat wil zeggen dat er wolken ontstaan waaruit vervolgens vaak neerslag valt.

Dit proces houdt aan totdat de lucht de hoogste bergketens (de Alpenhoofdkam) heeft bereikt. Daarna daalt de lucht, warmt op en de bewolking lost weer op (föhn). Dat is de reden dat je bij een noordenwind in Oostenrijk soms ingesneeuwd kunt raken terwijl je 50km verderop in de Dolomieten zonnebrand moet smeren.

Noord- en zuidkant
Als ik spreek over de noordkant bedoel ik de gebieden die ten opzichte van de Alpenhoofdkam in het noorden liggen. Zuidkant idem dito.

Wanneer de meeste sneeuw?
Oostenrijk en de noordelijke helft van Zwitserland krijgen de meeste sneeuw bij een noordelijke wind (tussen noordwest en noordoost). De Glarner Alpen, Vorarlberg en de wat meer geïsoleerde bergmassieven aan de noordkant (Karwendel, Hochkönig, Dachstein) vangen dan vaak de meeste sneeuw af. Dat zijn de eerste serieuze obstakels die vanuit het noorden worden genomen.

Hoe verder richting Alpenhoofdkam hoe minder sneeuw er over het algemeen valt. De lucht verliest immers steeds meer vocht. We bevinden ons dan in de inneralpine gebieden, voorbeelden zijn het Oostenrijkse Sölden, Nauders en het brede Rhonedal in Wallis. Deze plekken bieden ook voordelen. Ze zijn relatief droog en dus zonnig. Tegelijkertijd zijn ze omringd door hoge bergtoppen waar vrijwel altijd sneeuw ligt, soms zelfs 's zomers.

De Italiaanse Alpen krijgen bij een noordelijke wind vrijwel nooit sneeuw. De bewolking is dan al grotendeels opgelost zoals dit satellietbeeld mooi laat zien. De bewolkingsgrens ligt weer precies over de Alpenhoofdkam. Dit wordt ook wel noordföhn genoemd.

Italië en het zuiden van Oostenrijk en Zwitserland zijn afhankelijk van sneeuw uit het zuiden. De bekende Genuadepressie is hiervoor meestal verantwoordelijk waarbij veel vocht vanaf de Middellandse Zee tegen de Alpen wordt gezogen. Het levert vaak bijzonder grote hoeveelheden op in korte tijd. December 2008 was wat dat betreft memorabel met meters verse sneeuw.

Tot slot de Franse Alpen, op zich een vreemde eend in de bijt. Door de knik die de Alpenhoofdkam hier naar het zuiden maakt hebben de Franse Alpen minder profijt van een noordelijke of zuidelijke aanvoer. Bij een noordenwind liggen de Franse skigebieden (m.u.v. de omgeving Mont Blanc) hoofdzakelijk in de luwte met openbrekende bewolking. Hoe verder naar het zuiden, hoe zonniger het wordt. Bij een Genuadepressie liggen ze eveneens relatief ongunstig. Pas als de depressie boven de westelijke Middellandse Zee ligt is het prijs. Zeker in de Zuidfranse Alpen.

De sneeuwbrenger voor de Franse Alpen, vochtige westenwinden.

Frankrijk heeft het meeste baat bij de iets mildere aanvoerrichtingen tussen zuidwest en noordwest. Gelukkig komen die vaak voor en liggen de meeste skigebieden net wat hoger, waardoor sneeuw meestal geen probleem is.